Phát triển công viên cây xanh là một trong những nhiệm vụ luôn được lãnh đạo TPHCM đặt ra trong quá trình phát triển đô thị, đặc biệt trong quá trình biến đổi khí hậu như hiện nay. Chủ trương này đã được cụ thể hóa trong nhiều chương trình hành động và dự án cụ thể của thành phố. Tuy nhiên, tiến độ thực hiện các nhiệm vụ này vẫn rất chậm. Nguyên nhân nào dẫn đến tình trạng trên?

Mảng xanh bên xa lộ Hà Nội. Ảnh: Đức Thành

Chỉ là cải tạo và nâng cấp

Báo cáo tổng kết năm 2010 của khối công viên cây xanh thuộc Sở Giao thông Vận tải TPHCM cho thấy, việc phát triển công viên cây xanh trên địa bàn thành phố vẫn chủ yếu là tiếp tục… nâng cấp, cải tạo công viên cây xanh hiện hữu. Theo bà Nguyễn Thị Hiền Lương, Phó Giám đốc chuyên trách công tác này của Sở Giao thông Vận tải, nguyên nhân cơ bản là nhiều dự án xây dựng công viên cây xanh hầu như không được ghi vốn đầu tư, trong đó bao gồm cả vốn để đền bù giải phóng mặt bằng và vốn cho công tác xây dựng. Trong rất nhiều trường hợp, khi phải quyết định đầu tư cho cây xanh hay các vấn đề đô thị khác như kẹt xe, ngập nước… người ta luôn chọn các dự án có tác dụng chống ùn tắc giao thông và ngập nước hơn dự án phát triển cây xanh. Một cán bộ Công ty Công viên Cây xanh TPHCM giải thích lý do ngành cây xanh ít được ghi vốn như thế.

Cũng có những ngoại lệ, đó là quận Gò Vấp. Ông Trương Văn Non, Chủ tịch UBND quận cho biết, Công viên làng hoa Gò Vấp theo quy hoạch sẽ rộng 2,2ha, đã có một thời gian bị lấn chiếm gần hết nhưng nay quận đã quyết liệt giải tỏa được khoảng 1,6ha. Hay như Công viên Văn hóa rộng tới 37ha, quận đã nỗ lực giải tỏa được hơn 90% diện tích và đang chuẩn bị cho việc xây dựng công viên…

Một nguyên nhân khác, đó là tình trạng… không có đất dành cho cây xanh. Ở 13 quận, huyện nội thành, nhìn chung quỹ đất để phát triển, xây dựng mới công viên cây xanh còn rất ít. Thậm chí một số quận trung tâm như 1, 3, 5, 6, 10 hầu như không còn đất. Đã vậy, trong một số dự án phát triển khu dân cư mới còn có hiện tượng, nhiều chủ đầu tư cố tình nhập nhằng giữa diện tích đất dành cho cây xanh công cộng với đất dành cho các công trình công cộng khác như khu thể thao, khu văn hóa để rồi “biến hóa” đất dành cho cây xanh thành đất… có thể kinh doanh được như sân đánh tennis, sân bóng đá… (về nguyên tắc vẫn là đất dành cho công trình công cộng).

Ở các quận, huyện ngoại thành “đất rộng, người thưa” đáng lẽ phải còn đất cho phát triển công viên cây xanh, nhưng do chưa có quy hoạch chi tiết (vì chưa có kinh phí như nêu ở trên) nên các quận, huyện cũng chưa có căn cứ để lập dự án xây dựng công viên cây xanh. Cuối tháng 10-2010 vừa qua, Sở Giao thông Vận tải với tư cách là cơ quan quản lý nhà nước trên địa bàn thành phố đã yêu cầu 24 quận, huyện báo cáo kế hoạch phát triển công viên cây xanh năm 2011, nhưng hiện mới chỉ có 11 quận, huyện trình kế hoạch. Các địa phương còn lại… không có ý kiến.  

Cây xanh vẫn bị xâm hại

Đây không phải là hiện tượng mới song nó vẫn tồn tại dai dẳng mà chưa có giải pháp xử lý hữu hiệu. Hàng loạt cây xanh trên đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa - Nguyễn Văn Trỗi, đường Phan Đình Giót đã bị xâm hại và hầu hết những người có hành vi này chưa bị xử phạt thích đáng.

Bên cạnh thực trạng nêu trên, việc duy tu bảo dưỡng công viên cây xanh gần như chỉ được thực hiện khá tốt tại các quận trung tâm, công tác này chưa được thực hiện tốt ở 6 quận mới và 5 huyện ngoại thành. Nhiều công viên cây xanh ở đây (trồng trong các dự án xây dựng khu dân cư mới) được chủ đầu tư bàn giao cho chính quyền địa phương đã bị xuống cấp hoặc bị chiếm dụng làm công việc khác. Sở Giao thông Vận tải đã có văn bản lưu ý nhưng chưa nhận được nhiều phản hồi tích cực từ các địa phương.

Diện tích công viên cây xanh mới hầu như không được mở rộng thêm. Thậm chí, nhiều đơn vị trong ngành giao thông đã không thể trồng thêm cây mới như kế hoạch được giao vì vị trí để trồng cây đã bị các công trình xây dựng khác lấn chiếm. Đơn cử, Khu Quản lý Giao thông Đô thị số 2 chỉ trồng được 1.798/2.361 cây được giao do vị trí trồng cây vướng đường điện trên diện tích cũ, nhiều phần đã bị xuống cấp mà chưa được sửa chữa kịp thời. Đây là một thực trạng rất đáng lo ngại trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang diễn ra ngày một nguy hiểm.

An Nhiên